Zespół Placówek Oswiatowych

Stanisław Staszic urodził się w 1755 r. w Pile. Jego ojciec, Wawrzyniec Staszic pełnił, tak jak i jego dziadek, funkcję burmistrza miasta. Dom Staszica był więc zamożny. Ojciec Stanisława pragnął aby jego syn zdobył wykształcenie i w przyszłości zajął poważne stanowisko. Jego matka jednak przeznaczyła go na księdza. Stanisław Staszic nigdy nie protestował przeciwko narzuconemu w dzieciństwie przeznaczeniu. Po ukończeniu szkoły średniej rozpoczął naukę w seminarium duchownym. Tam zastał Staszica pierwszy rozbiór Polski. Był to dla niego ogromny wstrząs. Po pierwszym rozbiorze miasto Stanisława znalazło się w rękach pruskich. Aby móc studiować w Poznaniu musiał starać się o specjalne pozwolenia. W tych trudnych warunkach nie zrezygnował Staszic z kontynuowania nauki. Ostatnie święcenia otrzymał w 1778 roku. Za radą ojca postanowił jednak rozszerzyć swą wiedzę na studiach zagranicznych. Aby umożliwić Stanisławowi wyjazd na studia, ojciec dał mu przypadającą nań część majątku. I tak w drugiej połowie 1779 roku udał się Staszic w podróż do Paryża. Istniało wówczas w Paryżu wiele prowadzonych przez specjalistów kursów, na których można było studiować języki obce, historię, geografię, filozofię itp. W College de France również wprowadzono wykłady z nauk przyrodniczych, a Staszic uległ ogólnemu nurtowi i studiował fizykę i przyrodę, poświęcając wiele uwagi zwłaszcza geologii. Szybko minęły lata studiów, lecz wywarły głęboki wpływ na poglądy Staszica. W drodze powrotnej do domu odwiedził Alpy oraz Apeniny. W roku 1781, po powrocie do ojczyzny, młody geolog objął stanowisko nauczyciela w domu byłego kanclerza Andrzeja Zamojskiego. W domu Zamojskich Staszic mógł prowadzić dalsze studia. Poznał wówczas dokładnie sytuację polityczno-prawną Polski. W Zamościu napisał książkę "Uwagi nad życiem Jana Zamojskiego", wydane po raz pierwszy w 1787 roku. W parę lat później napisał "Przestrogi dla Polski". Oba te dzieła wysunęły się na czoło postępowej literatury. Miały one duży wpływ na obrady Sejmu Czteroletniego i uchwalenie Konstytucji 3 maja 1791 roku. W dobie Księstwa Warszawskiego pełnił Staszic wiele funkcji w Izbie Edukacyjnej oraz był dyrektorem wydziału przemysłu i kunsztów w Komisji Spraw Wewnętrznych. Zajmował się zwłaszcza sprawą górnictwa i hutnictwa. W 1805 zwiedził dokładnie Tatry, o których później napisał książkę "O ziemiorództwie Karpatów". Staszic marzył o rozwoju polskiego górnictwa i hutnictwa i marzenie to zaczął urzeczywistniać, gdy w 1816 roku został dyrektorem w Komisji Spraw Wewnętrznych. Otoczył wówczas szczególną opieką górnictwo. W 1816 roku, w Kielcach, powstała - dzięki staraniom Staszica - Pierwsza Szkoła Górnicza. Uczniowie po ukończeniu tej szkoły zdobywali zawód hutnika, gisera (odlewnika), mechanika itp. Nie tylko szkoła górnicza była troską Staszica. Pełnił on również obowiązki "wiceministra oświaty". Ilość szkól za czasów działalności Staszica wzrosła znacznie na terenie całego kraju. Dbał on o rozwój Uniwersytetu Warszawskiego, a oprócz szkół wojewódzkich czy elementarnych miejskich i wiejskich specjalną pieczą otaczał powstające szkolnictwo zawodowe i specjalne. W roku 1801 Stanisław Staszic kupił miasto Hrubieszów i jego okolice. W 1811 roku, gdy tylko stało się to możliwe wobec prawa, ziemia ta została przekazana Staszicowi, a ten przede wszystkim starał się podnieść na wyższy poziom gospodarkę. W 1816 roku założył Towarzystwo Rolnicze. Pomyślał Staszic i o młodzieży. Ubodzy młodzieńcy, mogli się kształcić przez cztery lata na Uniwersytecie Warszawskim na koszt "Towarzystwa". Główną troską Staszica było od chwili utworzenia Warszawskie Towarzystwo Nauk, do którego założycieli należał. Staszicowi również zawdzięczać należy projekt opracowania całości dziejów Polskich. Poza tym fundował on wiele nagród, wspomagał wiele instytucji filantropijnych, szpitali ale najlepiej jego ofiarność charakteryzuje dar 32 000 zł na pomnik Kopernika (cały pomnik kosztował 36 000 zł).

Zmarł Staszic w styczniu 1826 roku i według swego życzenia został pochowany na Bielanach w lasku w pobliżu kościoła Kamedułów. Tłumy ludzi brały udział w uroczystościach pogrzebowych, a grób Staszica stał się na długi czas miejscem istnych pielgrzymek.